Dedicado ás miñas compañeiras de Implicadas no Desenvolvemento e ás persoas que participan na iniciativa
Cambia Galicia
Cando a xente lle pregunta por que aínda coce o pan sempre contesta que porque ten forno. É consciente do pouco habitual xa deste feito. Un forno de leña. Amplo, onde non escapa a calor. Un forno quente e cálido coma un corazón. Aí onde as cousas se van dourando e onde as empanadas collen o seu inconfundible sabor.
Tamén podería contestar que coce porque sabe, algo tamén cada vez menos evidente. Algo que teme que axiña pase a engrosar a lista dos museos etnográficos cos torques celtas e as lanchas do xeito. Sabe porque escoitou con atención, porque lle ensinaron, porque buscou no mundo as cousas pequenas que o manteñen. Sabe porque tivo a curiosidade suficiente para aprender o aparentemente insignificante.
Mais a verdade é que fai pan para amasar. Non é este un traballo lucido. Non é un traballo para saír na televisión. Non é un traballo para levar un premio. Pero é o traballo que lle dá sentido a todo o demais. O espírito mesmo do ingrato pero necesario, aí onde se sente máis ela mesma. "Para que pasas tanto traballo, muller!", dinlle. E si, hai cousas que son máis fáciles de facer na vida, hai quen merca barras de pan conxeladas e as fai nun tris. Amasar é sucio, cansado, eterno, aparentemente repetitivo. Un traballo invisible, algo no que ninguén pensa ao meter a crocante codia na boca ou a mol miga no mollo. Mais alguén ten que facelo.
Hai intres nos que doen as falanxes, os pulsos, os cóbados, os ombreiros, os cadrís e ata o corazón. Hai días en que a masa sae mal, non leveda, non colle a consistencia necesaria. Mais a maioría dos días as mans gozan con cada instancia de malaxación, con cada músculo que se contrae, co sentimento de sentirse herdeira dunha tribo de esforzos denodados, de beliscos pequenos, de enormes nubes brancas de esperanzada fariña. Porque quen amasa ten sempre esperanza, malia as dificultades. A esperanza é a materia das masas. Sen ela nada liga e nada leveda. Sen ela non hai focos, luces nin aplausos máis tarde.
O que máis lle gusta é, sen dúbida, cando o traballo non é solitario. Cando amasar desata unha forza centrífuga de mans. Mans na fariña, tornados de folerpas en expansión, cabelos que se tornan grises sen que pase o tempo, tanxible mesturarse coa terra a través da masa, da fariña, do cereal. Chegar a ela en cada pequeno e dúctil movemento. Daquelas acontecen as marabillas. Daquelas elévanse as masas como nunca e curan as feridas, propias e alleas.
Logo cocer non é máis ca demudar a masa para que finalmente chegue o tanxible, si, o pan. O que todo o mundo agarda, ese produto polo que todo o proceso pagou a pena. Aí xa se pode remoer, rumiar, compangar. Mais nada diso sería posible se antes unhas mans non desen forma a unha masa, cambiando o mundo con cada pequeno toque de falanxe, de ti a ti, de man a man, de cara a cara. Porque esa, en realidade, é a única maneira de facer pan.
O último libro de María Reimóndez é Pirata (Xerais, 2009)
* Este artículo apareció en la edición impresa del Viernes, 5 de febrero de 2010